1. Ο άξονας υποθαλάμου–υπόφυσης–επινεφριδίων (HPA axis)
   Οδηγεί σε έκκριση κορτιζόλης, της κύριας γλυκοκορτικοειδούς ορμόνης, η οποία έχει ανοσοκατασταλτική δράση σε υψηλές και παρατεταμένες συγκεντρώσεις.
2. Το συμπαθητικό νευρικό σύστημα (SNS)
   Προκαλεί απελευθέρωση κατεχολαμινών (αδρεναλίνης και νοραδρεναλίνης), οι οποίες επηρεάζουν την κυκλοφορία των κυττάρων του ανοσοποιητικού και τη φλεγμονώδη αντίδραση.

Βραχυπρόθεσμο VS. χρόνιο άγχος

• Οξύ (βραχυπρόθεσμο) άγχος

Σε οξεία μορφή, το άγχος μπορεί να έχει ευεργετικά αποτελέσματα στο ανοσοποιητικό. Μελέτες έχουν δείξει ότι προσωρινές αυξήσεις της κορτιζόλης και των κατεχολαμινών μπορούν να ενισχύσουν τη μετανάστευση ανοσοκυττάρων προς σημεία τραυματισμού ή λοίμωξης, ενισχύοντας την άμυνα του οργανισμού.

• Χρόνιο (παρατεταμένο) άγχος

Η παρατεταμένη ενεργοποίηση του HPA άξονα οδηγεί σε καταστολή της ανοσολογικής απάντησης. Συγκεκριμένα:

• Μειώνεται η παραγωγή λεμφοκυττάρων και κυτταροκινών.
• Εξασθενεί η λειτουργία των κυτταροτοξικών Τ-κυττάρων και των φυσικών φονικών κυττάρων (NK cells).
• Αυξάνεται η φλεγμονώδης αντίδραση μέσω προφλεγμονωδών κυτταροκινών όπως η IL-6 και η TNF-α.

Αυτή η δυσλειτουργία οδηγεί σε:

1. Αυξημένη ευαλωτότητα σε ιογενείς και βακτηριακές λοιμώξεις.
2. Καθυστέρηση στην επούλωση τραυμάτων.
3. Αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης φλεγμονωδών και αυτοάνοσων νοσημάτων.
4. Επιτάχυνση της βιολογικής γήρανσης μέσω επιδράσεων στα τελομερή.

Άγχος, φλεγμονή και χρόνια νοσήματα

Η μακροχρόνια ψυχολογική πίεση έχει συσχετιστεί με αυξημένα επίπεδα συστηματικής φλεγμονής, η οποία συνδέεται με την παθογένεση καρδιαγγειακών παθήσεων, σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2, νόσου Alzheimer και ακόμη και ορισμένων τύπων καρκίνου.

Αυτή η «ανοσολογική ανισορροπία» μεταφράζεται σε έναν οργανισμό με εξασθενημένη ικανότητα αντίστασης στις λοιμώξεις και υπεραντιδραστικότητα σε καταστάσεις που προάγουν φλεγμονή.

Πρακτικές επιπτώσεις και διαχείριση

Η αναγνώριση του ρόλου του άγχους στη λειτουργία του ανοσοποιητικού υπογραμμίζει την ανάγκη για ολιστική προσέγγιση της υγείας, που να ενσωματώνει την ψυχολογική υποστήριξη ως μέρος της ιατρικής φροντίδας. Επιστημονικά τεκμηριωμένες παρεμβάσεις περιλαμβάνουν:

• Γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT)
• Τεχνικές χαλάρωσης (διαφραγματική αναπνοή, προοδευτική μυϊκή χαλάρωση)
• Τακτική φυσική άσκηση
• Προγράμματα mindfulness και διαλογισμού
• Κατάλληλη διατροφή και επαρκής ύπνος

Το άγχος, ιδιαίτερα όταν είναι χρόνιο, συνιστά έναν ουσιώδη και συχνά υποτιμημένο παράγοντα που υποσκάπτει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Η συστηματική του διαχείριση δεν αποτελεί μόνο ψυχολογική υποστήριξη, αλλά μια ουσιαστική ιατρική πράξη που ενισχύει τη συνολική υγεία του ανθρώπου.