Στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται περίπου 20 τράπεζες βλαστικών κυττάρων, αριθμός εντυπωσιακά μεγάλος συγκριτικά με τον πληθυσμό της, γεγονός που φέρνει την Ελλάδα στην 1η θέση με τις περισσότερες ιδιωτικές τράπεζες στον κόσμο. Όμως, πολλοί υποστηρίζουν ότι η κρυοσυντήρηση των βλαστικών κυττάρων ομφαλοπλακουντιακού αίματος δεν αποτελεί εγγύηση πως θα χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά σε κάθε περίπτωση. Η αποτελεσματικότητα της θεραπείας καθορίζεται από το είδος της ασθένειας. Ωστόσο, η επιλογή για τη φύλαξή τους παραμένει κίνηση προνοητικότητας σε μια πιθανή, μελλοντική ανάγκη.

Τι είναι τα βλαστικά κύτταρα;

Είναι αρχέγονα κύτταρα από τα οποία δημιουργούνται όλοι οι ιστοί του σώματός μας. Αναπαράγονται διαρκώς, είναι αδιαφοροποίητα και έχουν τη δυνατότητα να διαφοροποιηθούν σε διάφορους κυτταρικούς τύπους. Η λέξη "βλαστικό" προσδιορίζει το εξελικτικό δυναμικό αυτών των κυττάρων, δηλαδή την ικανότητα δημιουργίας άλλων κυττάρων από αυτά. Τα κύτταρα αυτά υπάρχουν στο έμβρυο (στο στάδιο της βλαστοκύστης), στον ενήλικο, στο ομφαλοπλακουντιακό αίμα και στον ομφάλιο λώρο. Η απομόνωσή τους από το έμβρυο ή τον ενήλικο είναι δύσκολη, αλλά και επειδή στην περίπτωση των εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων προκύπτουν ζητήματα βιοηθικής, προτιμάται η συλλογή τους από το ομφαλοπλακουντιακό αίμα».

Γιατί να τα φυλάξω;

Τα βλαστικά κύτταρα, που προέρχονται από το ομφαλοπλακουντιακό αίμα (αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα) αλλά και από τον ιστό του ομφάλιου λώρου (μεσεγχυματικά βλαστικά κύτταρα), είναι πολύτιμο βιολογικό υλικό για το μωρό και την οικογένειά του. Περισσότερες από 100 παθήσεις, όπως λευχαιμία, ειδικού τύπου αναιμίες, μυελώματα, λεμφώματα, αντιμετωπίζονται με βλαστικά κύτταρα ομφαλοπλακουντιακού αίματος, ενώ ερευνάται η χρήση τους σε ασθένειες όπως η εγκεφαλική παράλυση και ο διαβήτης τύπου Ι. Σύμφωνα με τους γιατρούς, τα μεσεγχυματικά βλαστικά κύτταρα με την πλαστικότητα που διαθέτουν προσφέρουν τη δυνατότητα αντικατάστασης κυττάρων και ιστών σε τραύματα της σπονδυλικής στήλης, εγκεφαλικά επεισόδια, εγκαύματα, καρδιακές παθήσεις, στο διαβήτη. Τα κύτταρα αυτά μπορούν να πολλαπλασιαστούν στο εργαστήριο κάτω από κατάλληλες συνθήκες και να χρησιμοποιηθούν περισσότερο από μία φορά. Ωστόσο, οι λόγοι για να συλλεχθεί και να διατηρηθεί το ομφαλοπλακουντιακό αίμα του παιδιού είναι ακόμη πιο επιτακτικοί, όταν:

• Υπάρχει ιστορικό στην οικογένεια για κάποια από τις παθήσεις που αντιμετωπίζονται με τα βλαστικά κύτταρα για θεραπεία.
• Υπάρχουν εθνικές μειονότητες. Ζευγάρια διαφορετικών εθνοτήτων αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο πρόβλημα, καθώς η ανεύρεση συμβατού δότη σε τέτοιες περιπτώσεις είναι πολύ πιο δύσκολη.
• Ένα μωρό γεννηθεί κατόπιν τεχνητής γονιμοποίησης με τη χρήση ωαρίου ή σπερματοζωαρίου από δότη, καθώς είναι πιο δύσκολο να βρεθεί συμβατός δότης σε περίπτωση ανάγκης.

Φύλαξη σε δημόσια ή σε ιδιωτική τράπεζα;

Δημόσια

Η δημόσια φύλαξη του δείγματος (δωρεά) είναι μια πράξη αλτρουισμού. Το μόσχευμα δεν ανήκει στην οικογένεια του δότη και είναι διαθέσιμο σε οποιονδήποτε ιστοσυμβατό ασθενή το χρειαστεί. Ο δότης δεν έχει προτεραιότητα στην περίπτωση που χρειαστεί μεταμόσχευση, αλλά έχει δικαίωμα, όπως όλοι, να αναζητήσει το συμβατό με αυτόν μόσχευμα. Ο δότης περιμένει συνήθως 3-4 μήνες έως ότου βρεθεί συμβατό μόσχευμα. Η απελευθέρωση του μοσχεύματος κοστίζει έως 30.000 ευρώ (καλύπτεται από τα ταμεία).

Ιδιωτική

Η φύλαξη σε πιστοποιημένη ιδιωτική τράπεζα σημαίνει ότι το μόσχευμα, το οποίο είναι 100% συμβατό με το παιδί, ανήκει αποκλειστικά στην οικογένειά του και μπορεί να το χρησιμοποιήσει το ίδιο το παιδί ή να το διαθέσει σε κάποιον συγγενή, εφόσον είναι συμβατό. Η διάθεση του μοσχεύματος είναι άμεση, οπότε δε χάνεται πολύτιμος χρόνος ανεύρεσης συμβατού μοσχεύματος.

Από ποιον μπορούν να χρησιμοποιηθούν;

Ανάλογα με το άτομο που θα χρησιμοποιήσει το μόσχευμα, υπάρχουν τρία είδη μεταμόσχευσης: η Αυτόλογη μεταμόσχευση: το μόσχευμα χρησιμοποιείται από το άτομο από το οποίο έχει προέλθει. Συγγενής αλλογενής μεταμόσχευση: από τα αδέλφια, γονείς ή άλλο συγγενικό πρόσωπο. Μη συγγενής αλλογενής μεταμόσχευση: από οποιοδήποτε τρίτο άτομο (όταν έχει γίνει δημόσια φύλαξη του μοσχεύματος).

Ποιες είναι οι μελλοντικές τους εφαρμογές;

Βλαστικά κύτταρα λαμβάνονται σε διάφορες φάσεις του ανθρώπου: Κατά την παιδική ηλικία, από τα νεογιλά δόντια (μεσεγχυματικά βλαστικά κύτταρα): οι ασθένειες που προβλέπεται να αντιμετωπίζονται είναι δημιουργία νέου πολφού και θεραπεία-αποκατάσταση περιοδοντικών παθήσεων, επιδιόρθωση τερηδονισμένων δοντιών, χρήση στη γναθοχειρουργική ως οστικά μοσχεύματα. Κατά την ενήλικη ζωή, από το λιπώδη ιστό (μεσεγχυματικά βλαστικά κύτταρα): για την ανάπλαση του μαστού έπειτα από μερική ή ολική μαστεκτομή, την ανάπλαση των οστών του κρανίου έπειτα από βαρύ τραυματισμό, τη θεραπεία της φωτογήρανσης του δέρματος.

Ακόμη, μπορεί να χρησιμεύσουν στο μέλλον για την ανάπλαση του μεσοσπονδύλιου δίσκου, των μυών, των τενόντων, των οστών, του κερατοειδούς χιτώνα του οφθαλμού. Κατά την ενήλικη ζωή, από το περιφερικό αίμα ή το μυελό των οστών (αρχέγονα αιμοποιητικά βλαστικά κύτταρα) για την αντιμετώπιση αιματολογικών παθήσεων. Ωστόσο, τα κύτταρα ενός ενηλίκου έχουν την ηλικία του δότη, γεγονός που μειώνει την ποιότητά τους, καθώς η ικανότητά τους να πολλαπλασιάζονται και να διαφοροποιούνται μειώνεται.

Πώς γίνεται η συλλογή τους;

Απλά και ανώδυνα. Mετά τον τοκετό ο γιατρός συλλέγει το υλικό σε ειδική συσκευασία που έχει αποσταλεί στους γονείς πριν από τον τοκετό. Η λήψη του διαρκεί περίπου 10 λεπτά.

Τι να ρωτήσω πριν αποφασίσω;

• Η τράπεζα έχει πιστοποίηση και επιθεωρείται από δημόσια Αρχή;
• Έχουν χρησιμοποιηθεί δικά της δείγματα για μεταμόσχευση και ποια ήταν τα αποτελέσματα;
• Συνεργάζεται με νοσοκομείο ή μεγάλο ερευνητικό κέντρο;
• Τα μηχανήματα προορίζονται μόνο για τα δείγματα των βλαστικών κυττάρων;
• Τι μέτρα έχουν ληφθεί σε περίπτωση διακοπής της λειτουργίας της;
• Το κόστος επεξεργασίας-φύλαξης είναι λογικό;
• Τι συμβαίνει όταν κάποιο δείγμα είναι μολυσμένο ή ανεπαρκές;
• Μεταφέρονται στο εξωτερικό ή επεξεργάζονται άμεσα στην Ελλάδα σε διαπιστευμένη από τον εξειδικευμένο οργανισμό FACT-NetCord τράπεζα;

Από την Ελένη Μακροδούλη, Μοριακό Βιολόγο Μsc, PhD
Σύμβουλο Γονέων Stem-Health Hellas
www.stem-health.gr

Διαβάστε ακόμη στο health4you

Έγκυοι: Δείτε τι κάνει το στρες στο έμβρυο

Τα 12 συμπτώματα που «φωνάζουν» ότι είστε έγκυος

Τελικά μπορώ να πιω αλκοόλ στην εγκυμοσύνη;

Η έγκυος να φοβάται την επίσκεψη στον οδοντίατρο;