Επιδημιολογικά δεδομένα

Η επίπτωση των αλλεργικών παθήσεων έχει αυξηθεί σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες, με τη συχνότητα εμφάνισής τους να υπολογίζεται έως και στο 30% του γενικού πληθυσμού σε ανεπτυγμένες χώρες. Το φαινόμενο αυτό αποδίδεται σε περιβαλλοντικούς παράγοντες, αλλαγές στον τρόπο ζωής και την «υπόθεση της υγιεινής».

Κατηγοριοποίηση των αλλεργικών νοσημάτων

Τα αλλεργικά νοσήματα διακρίνονται, μεταξύ άλλων, στις εξής κύριες κλινικές οντότητες:

• Αλλεργική ρινίτιδα (εποχιακή ή ολοετής)
• Ατοπική δερματίτιδα
• Βρογχικό άσθμα με ατοπικό υπόστρωμα
• Τροφικές αλλεργίες
• Φαρμακευτικές αντιδράσεις υπερευαισθησίας
• Αλλεργία σε νυγμούς εντόμων
• Αναφυλαξία, η οποία αποτελεί επείγουσα και δυνητικά θανατηφόρα συστηματική αντίδραση

Παθοφυσιολογία

Η αλλεργική αντίδραση περιλαμβάνει δύο φάσεις:

Ευαισθητοποίηση: Κατά την αρχική έκθεση, τα αλλεργιογόνα αναγνωρίζονται από δενδριτικά κύτταρα, τα οποία ενεργοποιούν T-λεμφοκύτταρα τύπου 2 (Th2). Αυτά με τη σειρά τους επάγουν την παραγωγή IgE από τα B-λεμφοκύτταρα.

Επανέκθεση: Η διασταύρωση των IgE με το αλλεργιογόνο ενεργοποιεί τα μαστοκύτταρα και προκαλεί απελευθέρωση ισταμίνης, λευκοτριενίων, προσταγλανδινών και κυτταροκινών, οδηγώντας στην εκδήλωση των συμπτωμάτων.

Κλινική εικόνα

Η συμπτωματολογία των αλλεργικών παθήσεων εξαρτάται από το όργανο-στόχο και την έκταση της ανοσολογικής αντίδρασης. Τα πιο συχνά συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Ρινική καταρροή, συμφόρηση και φτέρνισμα
• Επιπεφυκίτιδα με ερυθρότητα και δακρύρροια
• Κνησμός, εξανθήματα ή κνίδωση
• Βρογχόσπασμος, συριγμός και δύσπνοια
• Γαστρεντερικά συμπτώματα σε τροφικές αλλεργίες
• Αιφνίδιος υποτονισμός, λαρυγγικό οίδημα και κυκλοφορική κατάρρευση στην περίπτωση αναφυλαξίας

Διαγνωστική προσέγγιση

Η διάγνωση βασίζεται σε συνδυασμό κλινικού ιστορικού και εξειδικευμένων δοκιμασιών:

• Δερματικές δοκιμασίες νυγμού (Skin Prick Tests)
• In vitro προσδιορισμός ειδικών IgE αντισωμάτων
• Δοκιμασίες πρόκλησης υπό ιατρική επίβλεψη, όπου ενδείκνυται

Θεραπευτικές παρεμβάσεις

Η αντιμετώπιση των αλλεργικών νοσημάτων περιλαμβάνει:

1. Αποφυγή του αλλεργιογόνου, όπου αυτό είναι εφικτό
2. Φαρμακοθεραπεία με αντιισταμινικά, κορτικοστεροειδή (συστηματικά ή τοπικά), αντιλευκοτριενικά και βρογχοδιασταλτικά
3. Ανοσοθεραπεία ειδικής απευαισθητοποίησης (SIT), ιδιαίτερα σε περιπτώσεις αναπνευστικών αλλεργιών ή αλλεργίας σε δηλητήρια εντόμων
4. Εκπαίδευση του ασθενούς στη χρήση αυτοενέσιμης αδρεναλίνης για την αντιμετώπιση αναφυλακτικών επεισοδίων

Οι αλλεργικές παθήσεις συνιστούν σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας, τόσο λόγω της επίπτωσής τους όσο και λόγω του φορτίου που επιφέρουν στην ποιότητα ζωής των ασθενών. Η έγκαιρη διάγνωση, η πολυπαραγοντική αντιμετώπιση και η διεπιστημονική προσέγγιση είναι καίριας σημασίας για την πρόληψη επιπλοκών και την επίτευξη βέλτιστης θεραπευτικής έκβασης.